Obsesif-Kompulsif Bozukluk

 

Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB), bir kişinin kontrol edemediği tekrarlayan düşüncelere (obsesyonlar) ve/veya tekrarlama dürtüsünü hissettiği davranışlara (kompulsiyonlar) sahip olduğu bir bozukluktur.

 

Obsesyon ve Kompulsiyon Nedir?

 

Obsesyon ve Kompulsiyonlar OKB’nin belirtileridir. Obsesyonlar; kişinin kontrol edemediği, yineleyici, istemsiz gelen, stres yaratan ve rahatsızlık veren düşüncelerdir. Kompulsiyonlar ise; kişinin obsesyonlardan kaçınmak ve yol açtıkları kaygıyı azaltmak için yaptığı yineleyici davranışlar ve/veya zihinsel eylemlerdir. Örneğin bir kişinin ütünün fişinin çekip çekmediğini sürekli düşünmesi obsesyon, düşünce sonucu kontrol etmek için eyleme geçmesi ve fişi çektiğini görüp rahatlaması ise kompulsiyondur. 

OKB’de obsesyon ve kompulsiyonlar birlikte görülebildiği gibi obsesyonlar bazen tek başına da görülebilir.

 

Yaygın Görülen Obsesyon ve Kompulsiyon Türleri 

 

• Bulaşma Obsesyonu ve Temizlik Kompulsiyonu: Kişi pislik, mikrop vb. bulaşmasından korkar ve bulaşma obsesyonundan kaçınmak için temizlik yapma, bulaşma riski olan ortamlardan kaçınma gibi davranışlarda bulunabilir. 

 

• Kuşku Obsesyonu ve Kontrol Kompulsiyonu: Kişi herhangi bir şeyin yapılıp yapılmadığından emin olamamaktadır. Kendisinin ve başkalarının güvenliğinden sürekli şüphe duyar ve bu nedenle yaptığı her şeyi kontrol eder. En sık karşılaşılan obsesyon ve kompulsiyonlandan biridir. Verdiğimiz ütü fişi örneği kuşku obsesyonu ve kontrol kompulsiyonu için iyi bir örnektir.
   

• Cinsel İçerikli Obsesyonlar: Kişinin uygunsuz partnerlerle ilgili cinsel içerikli düşünceleri bulunur. Kişi hemcinsiyle, çocuklarıyla, ebeveyniyle ilgili cinsel içerikli düşüncelere sahip olabilir ve bu obsesyonlar, utanç verici ve kabul edilemezdir.
   
• Dini İçerikli Obsesyonlar: Kişinin dini inançlarının tam tersini yansıtan düşüncelerini içerir. Dindar kesimlerde ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Allah’ın varlığından şüphe duyma, dini içerikli obsesyona örnektir.
   
• Simetri/Düzen Obsesyon ve Kompulsiyonları: Bu obsesyona sahip kişilerin her şeyin simetrik ve düzenli olması gerektiğiyle ilgili düşünceleri vardır ve bu düşüncelere tepki olarak da düzenleme gibi kompulsiyonlar ortaya çıkar. 

Bunlara ek olarak şu obsesyon ve kompulsiyonlar da vardır: Agresyon (zarar verme) obsesyonları ve sayma, dokunma, biriktirme, tekrarlama kompulsiyonları…

Tüm bu bilgileri edindikten sonra insanlar kendilerine Obsesif-Kompulsif Bozukluk tanısı koyabiliyor. Ancak şunun unutulmaması gerekir: Bu düşünce ve davranışlar hepimizde mevcut olabilir ve bunlar direkt OKB belirleyicisi değildir. Obsesif-Kompulsif Bozukluk belirtilerinde önemli olan nokta, düşünce ve davranışın günlük işlevlerimizi olumsuz etkilemesidir. Obsesyon ve Kompulsiyonlar kişinin hayatın her alanında işlevselliğinde bozulmaya neden olur ve kişinin zamanından alır.

 

Obsesif Kompulsif Bozukluğun Nedenleri

OKB’nin neden olduğuna dair kesin bir cevap olmamakla beraber, nedenlerine dair varsayımlar bulunmaktadır. Bazı biyolojik ve çevresel faktörlerin OKB’ye neden olabileceği düşünülmektedir. Beyindeki serotonin seviyesinin düşmesi, genetik faktörler, çocukluk çağı travmaları, kişilik özellikleri gibi unsurların OKB’nin ortaya çıkmasında etkili olduğu düşünülmektedir.

 

Tedavi
 

• Psikoterapi: Obsesif-Kompulsif Bozukluk tedavisinde Bilişsel-Davranışçı Terapi (BDT) önemli yer tutmaktadır. OKB söz konusu olduğundan kişi düşüncelerden kaçmaya çalıştıkça aslında anlık bir rahatlama yaşar fakat uzun vadede düşünceler sıkıntı yaratmaya devam eder. OKB’nin Bilişsel-Davranışçı Terapi ile tedavisinde amaç, danışanı kaygılandıran düşünceleriyle yüzleştirmek ve bu kaygılandıran düşüncelerin sebep olduğu kaçma ve kaçınma davranışlarını engellemektir. Bilişsel Terapi ile danışanın düşünceleriyle karşı karşıya gelmesi sağlanırken, Davranışçı Terapi ile de danışanda kaygı yaratan uyaranlarla alıştırma (exposure) yapılır ve kaygının üstüne gidilerek kaygı söndürülür. BDT, Obsesif-Kompulsif Bozukluk tedavisinde bilinen en etkili terapilerden birisidir. OKB tedavisinde etkili olan bir diğer yaklaşım da tepki engellemedir. Danışan, tepki engelleme ile obsesyonlarını tetikleyen uyaranlarla yüz yüze geldiğinde sergilediği kaçma ve kaçınma davranışlarını engeller.
   

• İlaç Tedavisi: Obsesif-Kompulsif Bozukluk tedavisinde serotonin sistemi üzerinde etkili olan ilaçlar faydalı olmaktadır. Serotonin Geri Alım Engelleyiciler diye adlandırılan ilaçlar OKB tedavisinde kullanılmaktadır. 

Yazan: Psikolog Bahar Kaya

 

Psikomental Danışmanlık Merkezimizi daha yakından tanımak için sosyal medya hesaplarımızı  ve danışan yorumlarımızı inceleyebilirsiniz.

Randevu oluşturmak ve bilgi almak isterseniz merkezimizle iletişim kurabilirsiniz.

Kaynaklar

1) https://www.psychiatry.org/patients-families/ocd/what-is-obsessive-compulsive-disorder

2) https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/29/obsesif-kompulsif-bozukluk

3) https://npistanbul.com/eriskin-psikiyatri/obsesif-kompulsif-bozukluk-okb-takinti-hastaligi