KIYASLAMANIN ETKİLERİ
Kıyaslama, hemen hemen hepimizin hayatında olan doğal ve insani bir psikolojik mekanizmadır. Kendimizi başka bir birey ile kıyaslamanın etkileri bize farklı şekillerde yansıyabilir. Yaşamımızın ilk gününden itibaren öğrendiğimiz birçok bilgiyi kendimiz dışındakileri gözlemleme yoluyla edinir ve geliştiririz. Yürümeyi, konuşmayı, ya da bir ortamda nasıl davranmamız gerektiğini ortamdaki insanları gözlemleyerek öğreniriz.
Aynı zamanda kişiliğimize, becerilerimize ve başarılarımıza dair öz değerlendirmeleri yapmak için de insanlara bakmayı, hatta kendimizle kıyaslamayı tercih edebiliyoruz. Örneğin; bir derste ne kadar başarılı olduğumuzu başkalarının aldığı puanlara bakarak ya da çizdiğimiz bir resmin ne kadar güzel olduğunu başkaları tarafından çizilen resimlere bakarak değerlendiriyoruz.
Çünkü benlik ve diğerleri arasındaki karşılaştırmalar, insanların yargılarını, deneyimlerini ve davranışlarını etkileyen temel bir psikolojik oluşumdur. Karşılaştırma yaparız, çünkü başkalarının neler yapıp yapamadığını, neleri başarıp başaramadığını ya da nelere sahip oldukları ve olamadıkları kendi durumlarımızla ilişkilendiririz.
KENDİMİZİ KİMLE KIYASLARIZ
Yapılan çalışmalar sonucunda edindiğimiz bilgilere göre, genellikle insanlar kendisini yine kendisine benzer insanlarla kıyaslama eğilimindedir. Çünkü benzediğimizi düşündüğümüz kişiler ile aynı standartlara sahip olduğumuzu düşündüğümüz için daha doğru bir değerlendirme sağlar bize. İnsanlar kendilerini birbirine benzemeyen başkalarıyla karşılaştırırsa, bu karşılaştırmanın sonucu belirsiz kalır. Örneğin, çok atletik olmayan bir kişiden daha fazla atletik olduğunuz tespit edilirse, böyle bir sonuç atletik kabiliyetiniz hakkında çok az şey söyler. Bu nedenle, farklı bir standartla karşılaştırma, doğru bir öz değerlendirme için çok az yararlı bilgi sunar. Sonuç olarak, doğru bir öz değerlendirme ihtiyacı, ağırlıklı olarak benzer standartların seçimine yol açar (Corcoran., Crusius, & Mussweiler, 2011).
Kıyaslama yaparken özgüvenimizi arttırma motivasyonu içerisinde de olabiliriz. Bu nedenle, kendimize ait olumlu bir öz görüş geliştirmek için, kendimizden daha aşağıda bulduğumuz birisi ile kıyaslama yapabiliriz. Bu duruma aşağı yönlü karşılaştırma adı verilir. Fakat bu durum kendimizden daha üstün gördüğümüz kişilerle kıyaslama yapmamızın, yukarı yönlü karşılaştırma, özgüvenimizi zedelemesi gerektiği anlamına gelmez. Yukarı yönlü karşılaştırma, eğer kişi tarafından kendini geliştirme motivasyonuyla yapılıyor ve ulaşılabilir standartla sahip bir hedefse, bir ilham kaynağı aracı haline gelebilir.
KIYASLAMANIN ETKİLERİ
Kendimizi diğer insanlarla kıyaslamanın etkileri bize karşı olumlu ve olumsuz olabilir. Eğer kıyaslama yaptığımız kişiye sağlıklı bir bakış açısı ile bakabiliyorsak, bu kişinin özellikleri ya da başarıları bizim ilham kaynağımız haline gelebilir. Birinin gelişimini ve büyümesini izlemek, sizin de aynı gelişmeyi gösterebileceğinize olan inancınızı kuvvetlendirebilir.
Genellikle iki durumda kıyaslama durumu kendisini gösterir. İlki, hiç bilmediğimiz ya da bildiklerimizden emin olmadığımız anlarda meydana gelir. Örneğin; yabancısı olduğumuz bir kültürde hangi davranışın sıcak karşılanacağını anlamak için; kendi kültürümüzdeki davranışlarımızı ve diğer kültürü kıyaslayabiliriz. Bu şekilde yeni bilgiler öğrenir ve kendimizi geliştiririz.
Bir diğer kıyaslama nedeni ise, yetenek ve performanslarımızla ilgilidir. Kendimizi diğer insanlar ile kıyaslayarak, daha iyi olduğumuz alanlara karar verebilir ve kendimizi bu alanda gelişme konusunda motive edebiliriz. Örneğin; gittiğiniz bir resim kursunda, sizin çizdiğiniz resmin bir başkasından daha iyi olduğunu düşünüyorsanız, bu durum sizi motive edebilir. Bazen kendimizi kıyaslamak, bizim için ilham verici olabilir. Eğer kendimi başkası ile karşılaştırırken ilerleme motivasyonu içindeysek, kıyaslamanın etkileri bize ilham verici ve bizi geliştiren bir şekilde dönüş sağlıyor demektir.
Fakat, kıyaslama durumu aşırılaşmaya ve kişiye zarar vermeye başlayabilir. Bu artık kıyaslamanın etkilerinin bize olumsuz olarak dönüş yapıyor olduğu anlamına gelir. İyi olduğumuz alanlardan ziyade, sadece eksiklerimize odaklanıyor ve durmadan kendimizi çevremizdeki herkesle kıyaslıyorsak bu durum bize zarar vermeye başlar. Sonuç olarak, kıyaslama yapmak benlik saygımız azalmaya, değersiz hissetmeye ve yapmak istediğimiz her konuda bize engel oluşturan bir kuvvete dönüşmeye başlar.
Kendimizi bir başka birey ile kıyaslamak, evrensel ve insani bir durumdur. Ancak kıyaslama yapmanın dozunu ayarlamak ve zarardan ziyade, yarar getirmesini sağlamak bizim elimizde. Eğer yaptığımız kıyaslama sonucunda kendimizi kötü ve yetersiz hissediyorsak bu kıyaslama bizim için zararlıdır. Ancak yaptığımız kıyaslamanın sonucunda ilham alıyor ve kendimizi daha da geliştirmek için motive oluyorsak, kıyaslamanın faydasından yararlanıyoruz demektir.
ZARAR VEREN KIYASLAMANIN ETKİLERİNDEN KAÇINMANIN YOLLARI
- Gelişme Motivasyonu
Eğer hayatınızda öğrenmeye, gelişmeye ve ilerlemeye açık olursanız, diğer insanlar sizin için bir ilham kaynağı haline dönüşecektir.
- Standartlarınızı Belirleyin
Eğer inanırsak birçok şeyi başarabiliriz. Fakat bazen adımlar küçük ve istikrarlı olduğunda ilerlememize yardımcı olur. Bu nedenle ezici standartlar ile kendinize kıyaslamak, kendinize yaptığınız bir haksızlık haline gelir.
- Kendinizi Tanıyın
Hayatınızda nelere sahip olmak istediğinizi, neler başarmak ve hangi durumlar içerisinde bulunmak istediğinizi bilmelisiniz. Böylece hayatınızdaki artılara odaklanabilir, nelere sahip olmadığınızdan ziyade sahip olduklarınıza odaklanırsınız. Bu durumda, size zarar verecek kıyaslamalardan uzaklaşabilirsiniz.
- Şükran Duyun
Sahip olduklarımıza karşı şükran duyarak, kıyaslamanın zarar verici etkilerinden uzaklaşmamız mümkün. Çünkü sahip olduklarınıza odaklanmanız ve şükretmeniz sizi daha iyi hissettirecektir.
- Kendinizden Hoşnut Olun
Kendimizle ilgili hangi konularda gurur duyduğumuza, neleri doğru yaptığımıza inandığımıza odaklanmalı ve hem başardıklarımız hem de başarmak için sarf ettiğimiz çaba için kendimizi takdir etmeyi öğrenmeliyiz.
Kaynakça
Corcoran, K., Crusius, J., & Mussweiler, T. (2011). Social comparison: Motives, standards, and mechanisms. In D. Chadee (Ed.), Theories in social psychology (pp. 119-139).
Dunning, D., & Hayes, A. F.(1996). Evidence of egocentric comparison in social judgment. Journal of Personality and Social Psychology, 71,213-229.
Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7, 117-140.
Yazan: Gizem Bozdağ
Psikomental Danışmanlık Merkezimizi daha yakından tanımak için sosyal medya hesaplarımızı 
ve danışan yorumlarımızı inceleyebilirsiniz.
Randevu oluşturmak ve bilgi almak isterseniz merkezimizle iletişim kurabilirsiniz.
