Merhamet Yorgunluğu: Aşırı Şefkatin Neticesi
Merhamet yorgunluğunu tanımlamadan önce merhametin tanımını yapmak istiyorum. İngilizce bir kelime olan “compassion” kelimesinin Türkçe karşılığı olarak merhamet kelimesi kullanılmaktadır. Compassion kelimesinin şefkat, acıma, eşduyum olarak da çevrildiğini görmek mümkündür. Türk Dil Kurumu’nun güncel Türkçe sözlüğünde merhamet, ‘’Bir kimsenin veya bir başka canlının karşılaştığı kötü durumdan dolayı duyulan üzüntü, acıma’’ olarak tanımlanmıştır.
Merhamet, başkalarının yaşadığı travmayı ve ağrıyı fark ettikten sonra ortaya çıkan üzüntü ve acıma hissiyken; merhamet yorgunluğu, travmatize olan veya acı çeken bireylere yardım etmenin sonucunda ortaya çıkan ve merhamet duyan kişide olumsuz sonuçlara neden olan bir durumdur. Bu kavram karşımıza şefkat yorgunluğu veya eşduyum yorgunluğu olarak da çıkabilir.
Empatik bir insanın empati kuramadığı bir dönemden geçmesi mümkün mü?
Merhamet duyduğumuzda belirli olayları yaşamış kişilerle empati kurabiliriz ve böylece yardım etme isteği duyabiliriz. Ancak, sürekli empati kurmak insanda merhamet yorgunluğuna yol açar.
Aşırı empati, kişinin kendini başkasının yerine koymasını sağlamak yerine, kişinin başkaları için kendi ihtiyaçlarından vazgeçmesine neden olmaktadır. Sürekli empati kurma, stres ve tükenmişliğe sebep olur ve kişi empati kuramayacak bir hale gelir. Bu durum bir anda ortaya çıkmaz ve aşama aşama gelişir.
Merhamet Yorgunluğunun Belirtileri
Merhametin sebep olduğu yorgunluğun fiziksel, sosyal ve duygusal belirtileri bulunmaktadır. Şefkat yorgunluğu; dikkat eksikliği, performansta azalma, iş tatminsizliği, çalışmada isteksizlik, tükenmişlikte artış, üretkenlikte azalma, tepkisizlik, kişisel sağlıkta değişiklikler olması, sevecenlikte azalma, yardım etmede azalma, işe devamsızlık, işten ayrılma gibi durumlara sebep olabilmektedir. Özellikle empatinin önemli olduğu mesleklerde çalışan bireylerin aşırı merhametten kaynaklanan bu yorgunluğu yaşaması daha olasıdır.
Merhamet duygusu her zaman yorgunluğa sebep olur mu?
Merhamet Memnuniyeti
Sürekli merhamet hissetmek her zaman merhamet yorgunluğuna neden olmaz, olumlu sonuçlara da neden olabilir. Merhamet duygusunu hissettiğimiz kişiye yardım edebildiğimizde ve başarılı olduğumuzda yaşadığımız olumlu deneyime merhamet memnuniyeti denir. Merhamet memnuniyeti, şefkat yorgunluğunun tam olarak zıttıdır. Merhamet memnuniyeti, şefkat yorgunluğunun riskini ve zararlı etkilerini azaltır; bakım vermenin, yardım etmenin psikolojik ödülü olarak ifade edilir. Ek olarak, merhamet memnuniyeti etkileşimi de besler.
Merhamet Yorgunluğu ile Baş Etme
Merhametten kaynaklanan yorgunluğu önlemek ya da bununla baş etmek için başvurabileceğimiz farklı yöntemler vardır. Yassen, merhamet yorgunluğundan korunmak için üç farklı düzey olduğunu belirtmiştir: Birincil düzey farkındalık, öz-bakım ve eğitimi; ikincil düzey destek gruplarını; üçüncül düzey ise bireysel terapi aracılığı ile bilgilendirme ve müdahaleyi içerir.
Şefkat yorgunluğunu önlemede en önemli faktörler arasında yer alan farkındalık, bireysel ve mesleki öz-bakım için bazı baş etme yöntemleri bulunmaktadır. Fiziksel, sosyal, duygusal ve zihinsel bakım sağlamak için faydalanabileceğiniz birkaç baş etme stratejisi şunlardır;
- Nefes egzersizi yapmak
- Fiziksel aktivitelerde bulunmak (yoga, fitness, pilates vb.)
- Mesleki anlamda destekleyici ilişkiler kurmak
- Meditasyon yapmak
- Mindfulness programlarına katılmak
- Sanatsal aktivitelerde bulunmak
- Sosyal ilişkiler kurmak
- Şükran duymak, pozitif düşünmek, dua etmek vb.
- Profesyonel yardım almak
Genellikle diğerlerine gösterdiğimiz şefkati kendimize göstermekte zorlanırız. Ancak, şefkat kadar öz şefkat de önemlidir. Bu nedenle şefkat odağını kendimize çevirmek bu yorgunluğu yaşamamak için iyi bir önlemdir.
Merhamet Yorgunluğu ile Benzer Kavramlar
Bazı çalışmalarda sekonder travmatik stres (STS), merhamet stresi ve tükenmişlik gibi kavramların merhamet yorgunluğu ile aynı anlamda kullanılmıştır fakat pek çok çalışmada bu kavramların aynı anlama gelip gelmediğinin belirsiz olduğu, kavramlar aynı anlamda kullanıldığında bir kavram kargaşası yaşandığı ve ölçümlerde karışıklığa yol açtığı vurgulanmıştır.
Son olarak, bu yazı merhametin yol açabileceği yorgunluk konusunda bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Eğer merhamet yorgunluğu yaşadığınızı, duygusal olarak zorlandığınızı ve bununla baş edemediğinizi düşünüyorsanız, bir uzmandan yardım almaktan çekinmeyin.
Kaynak
Dikmen, Y. & Aydın, Y. (2016). Hemşirelerde Merhamet Yorgunluğu: Ne? Nasıl? Ne Yapmalı? . Journal of Human Rhythm , 2 (1) , 0-0 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/johr/issue/40171/477893
Pehlivan, T., Güner, P. (2017). Merhamet Yorgunluğu: Bilinenler, Bilinmeyenler, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9 (2), 129 – 134. Doi:10.14744/phd.2017.25582
Polat, F. N. ve Erdem, R. (2017). Merhamet yorgunluğu düzeyinin çalışma yaşam kalitesi ile ilişkisi: sağlık profesyonelleri örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 291-312. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/29477/451660
Türk Dil Kurumu. Erişim adresi: www.tdk.gov.tr, 05.10.2020
Yazan: Psk. Bahar Kaya
Psikomental Danışmanlık Merkezimizi daha yakından tanımak için sosyal medya hesaplarımızı 
ve danışan yorumlarımızı inceleyebilirsiniz.
Randevu oluşturmak ve bilgi almak isterseniz merkezimizle iletişim kurabilirsiniz.
