Erken Dönem Uyumsuz Şemalar

 

Şema: Yaşamın erken dönemlerinde öğrendiğimiz kendimiz, diğerleri ve dünya hakkındaki katı inançlarımızdır. Şema, çocuklukta başlayan ve yaşam boyunca sürekli tekrar eden bir kalıptır.

Bunlar sayesinde sosyal ve kişisel dünyamızı düzenleriz. Bize öngörü ve kontrol hissi sağlar; rahat ve tanıdıktırlar. Şemalar hepimizde vardır. Uyumlu veya uyumsuz olabilirler.  Sorun olan bazı insanlarda uyumsuz şemaların uyumluya göre çok daha baskın olmasıdır. Bu yazımda uyumsuz şemaları ele alacağım.

 

Erken dönem uyumsuz şemalar:

• Anılardan, duygulardan, düşüncelerden ve bedensel duyumlardan oluşur.
• Kişinin ilişki kurma biçimini etkiler.
• Çocukluk ve ergenlik boyunca gelişir ve yaşam boyu karmaşıklaşır.
• Çoğunlukla işlevsizdir.

 

Nasıl Oluşur?

Çocukluk ve ergenlik dönemi boyunca tekrarlayıcı bir şekilde zarar verici deneyimlere maruz kalmak ve çocukluk dönemindeki temel duygusal ihtiyaçların karşılanmaması uyumsuz şemaların oluşmasına neden olur. Temel duygusal ihtiyaçlar; güvenli bağlanma, özerklik, kendini ifade etme özgürlüğü, spontanlık, sınırlar ve özdenetimdir. Bu ihtiyaçlar evrenseldir.

Uyumsuz şemaları besleyen erken dönem yaşantılar; ihtiyaçların giderilmemesi, travmatize yaşantılar olduğu gibi çocuğun çok fazla iyi şey deneyimlemesi yani her istediğinin yapıldığı aşırı izin verici ebeveyn tutumları da bu şemaların oluşmasına sebep olur.

Özetle bireyin duygusal ihtiyaçlarının karşılanmaması ve sağlıksız ebeveyn tutumlarına maruz kalması bireyin uyumsuz şemalar edinmesine sebep olur. Bu şemalar yaşam boyu karşılaşılan olumsuz deneyimlerle tetiklenebilir.

11 tane uyumsuz şema vardır. Bunları kısaca tanıyalım.

 

1.Terk Edilme Şeması

Yakınlarınızın sizi terk edeceği ve yalnız kalacağınıza dair inanç. Romantik ilişkilerde, kendinizi partnerinize duygusal olarak bağımlı hisseder ve herhangi bir uzak kalma ihtimalinde bile aşırı öfkelenirsiniz. Bu sizi yakınlarınıza daha fazla yapışmaya itebilir ama sonunda onları kendinizden uzaklaştırabilirsiniz. Bu şema daha çok yakın ilişkilerde tetiklenir.  Terk edilme şemanız varsa, aşırı hassassınızdır ve masum ifadelerden bile terk edileceğiniz anlamını çıkarabilirsiniz.

 

2.Güvensizlik ve Kötüye Kullanılma Şeması

İnsanların sizi inciteceği veya sizi bir şekilde kötüye kullanacağı beklentisidir. En yakınınıza bile güven duymakta zorlanırsınız. Biri size iyi bir şey yapsa bile hemen altında farklı bir amaç ararsınız. Her an savunmadasınızdır.

 

3.Bağımlılık Şeması

Günlük hayatınızı sürdürebilmek için başkalarının yardımına, desteğine ihtiyaç duyarsınız. Kendi başınızın çaresine bakamayacağınızı düşünürsünüz. Kendi yargılarınıza güvenmezsiniz. Sürekli başkalarından fikir almaya çalışırsınız. Çocuklukta özerklik engellenmiş, aşırı koruyucu ebeveyn tutumlarına maruz kalmış olabilirsiniz. Yetişkinlikte arkanızı yaslayabileceğiniz güçlü figürler ararsınız.

 

4. Dayanıksızlık Şeması

Herhangi bir anda felaket olacağı ve ondan korunamayacağınıza dair bir korkudur. Bu korkular gerçekdışıdır. Hem felaketin riskini abartırsınız, hem de kendi başa çıkma kapasitenizi küçümsersiniz. Bu şemayla ilişkili birincil duygu kaygıdır.

 

5. Duygusal Yoksunluk Şeması

Sevilme ihtiyacınızın başkaları tarafından karşılanmayacağı inancıdır. Soğuk ve verici olmayan insanları seçersiniz ya da kendiniz böylesinizdir. Bu şemaya sahip bireylerin çocukluklarında duygusal ihmal hakimdir. Yetişkinlikte de duygusal olarak sizi yoksun bırakan bir ilişki içerisine girersiniz ve böylece çocuklukta yaşadığınız yoksunluğun tekrarını yaşarsınız.

 

6. Sosyal İzolasyon Şeması

Kendinizi diğerlerinden farklı, yabancı, izole hissedersiniz. Sosyalleşmekten kaçınırsınız. Sadece yakın aileniz ve bir iki yakın arkadaşınızla vakit geçirirsiniz. En belirgin duygu yalnızlıktır. Erken dönem yaşantılarınızda dışlanma olabilir.

 

7. Kusurluluk Şeması

Kendinizi eksik ve kusurlu hissedersiniz. Diğerlerinin gerçek sizi tanıdıklarında sizden uzaklaşacaklarını düşünürsünüz. En belirgin duygu değersizliktir. Çocukluğunuzda koşulsuz kabul görmemeniz bu şemanın gelişmesine neden olabilir.

8. Başarısızlık Şeması

Hayatın başarı gerektiren okul, iş, spor gibi alanlarında yetersiz olduğunuza dair inançtır. Çoğunlukla başarısızlık algınız tetiktedir. Akranlarınıza kıyasla kendinizi başarısız hissedersiniz. Çocukluk döneminde başarıyla ilgili aşağılık hissettirilmiş ve eleştirel ebeveyn tutumlarına maruz kalmış olabilirsiniz.

 

9. Boyun Eğicilik Şeması

Başkalarının ihtiyaç ve beklentilerini kendi ihtiyaçlarınızın önüne koyarsınız. Diğerlerinin sizi kontrol etmesine izin verirsiniz. Şemanın merkezinde diğer insanları memnun etme inancı vardır.

 

10. Yüksek Standartlar Şeması

Kendinizle ilgili büyük beklentileriniz vardır. Bu standartları diğer insanlardan da beklersiniz. Mükemmeliyetçilik hakimdir. İlerlemek için sürekli zorlarsınız. Düzen, başarı ve statüye çok fazla odaklanırsınız.

 

11. Haklılık Şeması

Kendinizin ayrıcalıklı olduğunu düşünür diğerlerine gelecek olan zararı aldırmadan istediğinizi yaparsınız. Sınır koymayan aşırı izin verici ebeveyn tutumları bu şemanın oluşumuna neden olur.

 

Bu şemalarla 3 farklı yoldan baş etmeye çalışılır; aşırı telafi, kaçınma ve teslim olma

 

Şemaya teslim olma: Şemaya uygun şekilde davranıp yaşamayı içerir. Şemalarını doğrulayacak şekilde hareket ederler. Şemalarını güçlendiren partnerler seçerler. Örneğin terk edilme şeması olan birinin ilişkide kararsız, tutarlı davranmayan partnerler seçmesi.

Çocukken yaşadığımız olumsuz ebeveyn tutumlarını bize yaşatacak kişileri seçeriz veya yaratırız. Böyle kişilere daha yakın hissederiz çünkü tanıdıklık duygusu oluşur.

 

Şemadan kaçınma: Şemayı aktive etmeyecek şekilde sanki şema hiç yokmuş gibi yaşamlarını sürdürürler. Kaçınma davranışları ile şema düşünmekten kaçınılır. İlaç almak, aşırı yemek, aşırı temizlik, rastgele cinsellik ve işkolik davranışlarıyla şemayı hissetmekten kaçınabilirler. Örneğin duygusal yoksunluk şeması olan kişinin tamamen yakın ilişkilerden kaçınması. Kaçınmayla şema tetiklendiğinde oluşan duygularla yüzleşilmez dolayısıyla şemanın üstesinden de gelinemez.

 

Aşırı telafi : Tamamen şemanın karşıtı bir şekilde davranırlar. Kendini ve başkalarını, tersinin doğru olduğuna inandırarak şemanın üstesinden gelinmeye çalışılır. Çocukluğundaki hallerinden mümkün olduğunca farklı olmaya gayret ederler. Şemaları aktive olduğunda karşı saldırıda bulunurlar. Görünüşte kendilerinden emin olsalarda altta büyük bir kırılganlık vardır. Örneğin başarısızlık şeması olan birinin durmadan kendini zorlayarak ‘aşırı başarılı’ olması.

 

Bu baş etme stilleri sağlıksızdır ve sonuçta şemaların sürmesine neden olur. Şemalarınıza dair farkındalık kazanmak, hayatınızdaki tekrarlayan döngüleri, ilişkileri anlamak ve bunlarla sağlıklı yollardan baş edebilmek için uzman desteği alabilirsiniz.

 

Kaynakça:

Yalçın S., Ak  M.,Kavaklı, M. ve Kesici, Ş.(2017). Mutluluğun Önündeki Engel:Erken Dönem Uyumsuz Şemalar, 7(1), 7−13

Young, J. E. ve J. S. Klosko. (2020). Hayatı Yeniden Keşfedin. (Çev. Sandy Kohen, Diana Güler). İstanbul: Psikonet Yayınları.

 

Yazan: Psk. Dilara Ünal

Psikomental Danışmanlık Merkezimizi daha yakından tanımak için sosyal medya hesaplarımızı  ve danışan yorumlarımızı inceleyebilirsiniz.

 Randevu oluşturmak ve bilgi almak isterseniz merkezimizle iletişim kurabilirsiniz.

 

Bakırköy Psikolog

Bakırköy Psikolog | Psikoterapist – Evlilik Terapisti – EMDR Terapisti Uzm. Klinik Psk Sinem Özkaya Alp Bireysel ve çift terapi süreçlerini yürütmektedir. Emdr, bireysel psikoterapi alanlarında çalışan, Ataköy Psikolog, Florya Psikolog, Bahçelievler Psikolog adreslerinde de hizmet vermektedir.

EMDR Terapisi

EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme), özellike travma kökenli durumlarda uyguladığımı etkili bir terapi tekniğidir. Kişilerin günlük yaşamda karşılaştığı zorlanmaların kökenini tespit ettikten sonra köken anılara yönelik duyarsızlaşma ve yeniden işleme terapisidir. Kişilerin travmatik anılarına dair objektif düşünceler geliştirmeleri ve kendilerine yönelttikleri olumsuz inançlardan sıyrılmalarına yardımcı olur. Bilimsel olarak etkinliği ispatlanmış Bakırköy EMDR Terapisi merkezimizde uzmanlarımız tarafından uygulanmaktadır.

Psikoterapi Nedir?

Kişilerin günlük yaşamda zorlandıkları, ilişkilerini ve işlevselliklerini etkileyen ve bozan konularda kendilerini geçmiş ilişkilerini de anlamlandırarak büyüme, gelişme süreçlerini besler. Psikoterapi sürecinde bireylerin psikolojik esneklik sağamaları, çevresi ile uyumlu iletişimler kurabilmesi, sınır koyabilmesi, duygusal dalgalanmalarını anlamlandırıp yönetmeleri amaçlanır. Danışanın iyi hissetmesine değil iyileşmesine odaklanan bir süreçtir.

Ataköy Psikolog | Psikoterapist – Evlilik Terapisti – EMDR Terapisti Uzm. Klinik Psk Sinem Özkaya Alp,  Psikoterapi kişilerin yaşam kalitesini arttırabillmesi için başvurabilecekleri bir alandır. Terapi sürecinde kişiler kendilerine ve ilişkilerine dair bilinçli bir farkındalık geliştirmelerine yarar sağlar. Danışanla işbirliği halinde ilerleyen bu süreçten danışanın katılımı, terapiye olan inancı ve terapistine olan güveni sağaltım sürecinde önemli rol oynar.

Bahçelievler Psikolog | Psikoterapist – Evlilik Terapisti – EMDR Terapisti Uzm. Klinik Psk Sinem Özkaya Alp: Psikoterapi sürecinde danışan kendini ve duyguları sağlıklı bir şekilde anlamak ve ifade etmeyi öğrenir. Kendisini zorlayan, yoran bir duyguyu yoğun bir şekilde deneyimleyen kişi, kendine ve konuya dair objektifliği bozulur. Objektif değerlendirme bozululduğunda kişi içinde bulunduğu durumu net göremez. Net olarak değerlendiremediği için sorunun içinden çıkması, yolunu bulması bir o kadar zor olur. Terapi sürecinde kişinin içinde bulunduğu durum detaylı bir şekilde incelenir ve danışanın da o netlikle değerlendirmesine yardımcı olunur. 

Bakırköy Psikolog arayışım var. Bakırköy’de şubeniz var mı?

Evet Psikomental Psikoloji merkezimiz Bakırköy meydanda bulunmaktadır. Bakırköy psikolog merkezimize ulaşım oldukça kolaydır. Marmaray arka sokağımızda bulunmakta olup aynı zamanda metrobüs, metro, otobüs, minibüsle de ulaşım sağlayabilirsiniz.

Online Terapi Hizmetiniz var mı?

Merkezimize ulaşımı zor olan danışanlarımız için online terapi, online danışmanlık hizmeti vermekteyiz. Detaylı bilgi almak isterseniz kurumumuzu arayabilirsiniz. 

Psikolog Randevu almak istiyorum. En iyi psikolog için hangi konularda terapiye başvurabilirim. 

Terapide çalıştığımız konular şu şekildedir. Depresyon, Kayıp ve yas danışmanlığı, fobiler, Travma ve iyileşme, Panik Atak, Obsesif Kompulsif Bozukluk, Bağımlılık, Sosyal Fobi, Yaygın Anksiyete Bozukluğu, Kişilik Bozuklukları, Stres yönetimi, Özgüven eksikliği gibi konularda hizmet vermekteyiz.

Bakırköy Kurumsal Danışmanlık

Alnında uzman psikolog kadromuzla firma ve kurumlara yönelik danışmanlık ve eğitim vermekteyiz. Şirketlerin talepleri doğrultusunda ihtiyaca yönelik kurumun çalışma alanına yönelik eğitim içeriği hazırlanır. Şirket çalışanlarının motivasyonunu arttırmak, kurum içi iletişimi iyileştirmek, çalışanlarınızın kurumunuza olan bağlılıklarını ve aidiyet duygularını güçlendireceği gibi kişisel anlamda yaşadıkları problemleri anlamlandırıp çözmeleri iş performanslarını olumlu derecede etkilemektedir.

Bakırköy Evlilik ve Çift Terapisi 

Bakırköy evlilik terapisi, Bakırköy Çift terapilerinde iletişim sorunları, güven kaybı, sınırlar, evlilik öncesi danışmanlık, aldatma terapisi gibi pek çok ilişkisel konu ile ilgili danışmanlık vermekteyiz. Bakırköy Psikolog tavsiye olarak

Psikolog Tavsiye verir mi?

Psikologlar terapi sürecinde danışanlarının zorlanmaları ile ilgili farklı bakış açıları geliştirmelerine ve etkin çözümler bulmalarına yardımcı olmaktadır. Fakat psikologlar kesinlikle tavsiye vermezler. Tavsiye kişilerin hem sorunu çözememesine hem de terapistine bağımlı bit hale gelmesini sağladığı için etik değildir. En iyi psikolog olarak terapilerde ki amaçlardan bir tanesi, bireylerin kişisel sınırlarını korumayı öğrenmesidir. Kendi hayatı ile ilgili kararlar alabilmesi ve sağlıklı yetişkin bireyler olarak kendi hayatının ve kararlarının sorumluluğunu almaya ihtiyacı vardır. 

Bakırköy Çocuk ve Ergen Terapisi

Bakırköy Oyun Terapisi, çocuk ve ergen odaklı yaklaşımlar, BDT yaklaşımlarını uygulamaktayız. Dikkat eksikliği, Özgüven eksikliği, Karşıt gelme karşıt olma bozukluğu, Davranım bozukluğu, Travma, Alt Islatma, Ebeveyn Eğitim ve danışmanlığı, İhmal ve istismar gibi konularda çalışmaktayız.

Psikolog Randevu Al

Bakırköy psikolog olarak Bakırköy ve çevresine psikolog hizmeti vermekteyiz. Online ya da yüz yüze Bakırköy’ de en iyi psikolog terapi randevusu alabilirsiniz.

Bakırköy Psikolog Merkezi, Zuhuratbaba Psikolog, İncirli Psikolog, Ataköy Psikolog, Florya Psikolog, Şirinevler Psikolog, Bahçelievler Psikolog

2018’den bu yana alanında uzman psikolog kadromuzla binlerce Bireysel, çift, çocuk görüşmesi gerçekleştirdik. 

Psikolog Oda Paylaşımı, Bakırköy Ofis paylaşımı, Bakırköy Oda kiralama

Bakırköy Psikolog Tavsiye için hangi yaklaşımla çalışıyoruz?

Bakırköy Psikomental Psikolojik danışmanlık merkezimizde, dinamik, bilişsel davranışçı, Psikodrama, Varoluşçu, Logoterapi, EMDR, Şema terapiler gibi farklı birçok ekolden beslenen uzman psikolog hizmet vermektedir.

Bakırköy Psikolog Psikoterapi Hizmetlerinden yararlanmak için Psikolog Randevu Al.

Bakırköy Psikolog Tavsiye Randevu Al

Bakırköy Cinsel Terapi için Çalıştığımız Konular: Vajinismus, Erektil Disfonksiyon, Erken Boşalma, Ağrılı Cinsel İlişki, Cinsel İsteksizlik

 Alanında uzman En İyi Cinsel terapistlerimizle randevu almak için arayabilirsiniz.