Psikodrama

Psikodrama terimi ruh ve eylem sözcüklerinden oluşur. Jacob L. Moreno tarafından yirminci yüzyılın başlarında geliştirilen bir grup terapisi biçimidir. Moreno, 1923 yılında oyunun ve eylemin terapötik etkisini fark etmiştir ve bunu geliştirerek gruplarda uygulamıştır. Psikodramada grup üyeleri güvenli bir alanda sağaltım sağlar ve bu süreçte drama tekniklerinden faydalanılır. Ancak psikodrama sadece dramanın psikoterapi hali olarak açıklanamaz, sırtını oldukça kapsamlı bir kuramlar bütününe ve önemli bir felsefi yapıya dayar (An felsefesi, psikodramatik rol kuramı, sosyometri kuramı, spontanite kuramı ve tele kuramı). Psikodrama, Moreno tarafından geliştirilen psikolojik, sosyolojik ve felsefi kuramların birleşiminden oluşur.

Psikodramada grup üyelerinin getirdikleri konular sahnede, oyun içinde çalışılır. Ancak bu oyunda bir oyun metni bulunmaz. Liderin (lisanslı bir psikodramatistin) yönetimindeki grupta gerçek yaşam, geçmiş durumlar gibi konular şimdiki zamanda yeniden canlandırılır. Konusu çalışılması için seçilen kişi (protagonist) konuyla bağlantılı olan kişileri, şeyleri (antagonist) grup üyelerinden seçer.

Moreno seçimlerin (sosyometri) insan hayatındaki önemine vurgu yapmıştır ve birbirlerini seçerek bir araya gelen bireylerin zorunlu olarak bir araya gelen bireylere kıyasla daha az bedensel ve psikolojik hastalık geliştirdiğini gözlemlemiştir.

Moreno’ya göre dünyayı döndüren bilinçdışı, saldırganlık ve libido değildir, karşılaşmalardır. Moreno’nun bulduğu spontanite tiyatrosunda da karşılaşmalar izlenir. Bizler bir sistem içinde -zorunlu olarak insanlarla bir arada olduğumuz- hastalanırız ve yine bir sistem içinde iyileşiriz. Karşılaşmalar iyileşme için önemli bir adımdır; çünkü eylem barındırır.

Eylem neden önemli? 

‘’Sağlıklı olan nedir?’’ sorusuna Freud ‘’sevmek ve çalışmak’’ derken, Moreno
‘’yaratıcılık ve spontanite’’ demiştir. Bunlar, eylemsiz var olamazlar.  

Eylem var oluş demektir, yaşam içinde eylem barındırır. Moreno’ya göre eylem, yaratıcılık ve spontanlık kozmik unsurlardır ve bu unsurlar, evrenin yaratılışından beri yaratım süreçlerinde rol oynamaktadır. Eylem, dilin yetersiz kaldığı her alanda ifade için alan sağlar. Yaratıcılık ve spontanitenin var olması için de eylem gereklidir. Spontanitemiz ise yaratıcılığımızın görünür olmasını sağlar.

Spontanite, yeni durumlara en yeni ve en uygun, eski durumlara en yeni tepkiyi vermemiz olarak tanımlanabilir. Spontanite yıkıcı (patolojik spontanite) veya yapıcı olabilir ve insanın tüm yaşamına şekil verir. Yaratıcılık ise bu şekil içinde ortaya çıkan tüm yenilikler olarak tanımlanabilir.  Yaratıcılıkla beraber gelişen ve olumlu şeylere neden olan spontanite kişilik gelişiminde ve bağ kurmada oldukça önemlidir. Yaratıcı eylem veya spontan eylemin ortaya çıkabilmesi için ise ısınma gereklidir. Bu nedenle psikodramada oyuna daima ısınma ile başlanır.

Kültürel Konserve 

Psikodrama grup psikoterapisinde yaratıcılığa önem vermesi nedeniyle doğal olarak toplumu ve insanı eleştirir. Çünkü toplum insanları kesip biçerek kendi istediği şekle koyarak onların yaratıcılıklarını öldürür. Toplum yaratım süreciyle değil yaratılan sonuçla ilgilendikçe problemler ortaya çıkar, katı görüşler gelişir ve insanlar yaratıları putlaştırır. Moreno bunu kültürel konserve olarak adlandırır ve ona göre insanın asıl düşmanı yarattığı makineler ve kültürel konservelerdir. İnsanın yaratıcı bir değişime gitmeye ihtiyacı vardır ve buna açılan kapı spontanitedir. Spontanitenin gelişmesini ketleyen en önemli duygusal engellerden biri, kültürdeki tutuculuklardır. 

 

Psikodrama Seansı

Bir psikodrama oturumunda, grup üyelerinden biri danışan kişi /kahraman olur. Psikodrama sahnesinde canlandırmak amacıyla belirli, kişisel, duygusal olarak kişiyi zorlayan, sorun yaratan bir duruma odaklanılır. Canlandırılabilen sahnelerden bazılarına şunları örnek verebiliriz: kişinin geçmişte yaşadığı bir olayın anılarını, tamamlanmamış durumları, içsel çatışmaları, kişinin fantezilerini, rüyaları, gelecekteki risk alma durumları için hazırlıkları… Canlandırılan sahneler ya kişinin gerçek yaşamına oldukça yakındır ya da kişinin içsel süreçlerinin dışsallaştırmalarıdır. 

Gruptan birinin konusu seçildiğinde grubun diğer üyeleri yardımcı rollerde olabilir ve kişinin konusuyla bağlantılı önemli roller (ör: anne, baba, kardeş, eş, partner gibi) oynayarak kahramanı destekleyebilir. Konusu çalışılan kişi grup üyelerinden birini kendisi (double) olarak da seçer. Böylece oyun devam ederken kendisine dışarıdan bakma fırsatı da bulur. Grup üyeleri zaman zaman kahramanın rolünü oynayan (onun söyleyemediği şeyleri söyleyen) bir yerde olabilir, bu noktada üyeler “eşleme” yapabilir. Kişi kendini farklı perspektiflerde izlerken hem iç hem de dış dünyası değişebilir. 

Psikodrama sahnesinde yaşanan gerçeklikte kişi andaysa beyin, sahnedeki gerçeklik (artık gerçeklik) durumunu gerçekten yaşanmış gibi kabul eder. Beynin iyileşme sürecinde travmanın tekrardan sahnede ele alınması önemli rol oynar. Moreno’nun ‘İkinci kez yaşanan her gerçek, birinciden kurtuluştur’ sözü bu anlamda açıklayıcıdır. 

Bu sebeple, kişiler normal hayatta yapamadıkları, yapmak istemedikleri, geçmişte olmuş, gelecekte olma ihtimali olan, şu anda devam eden her konuyu çalışabileceğimiz ve her şeyin mümkün olarak görüldüğü özgür ve kapsayıcı bir alandır.

Araştırmalar psikodramanın birçok faydası olduğunu göstermektedir. Öz yeterlilik, travmanın anlaşılması ve çözümlenmesi, bilişsel yeniden değerlendirmenin artması gibi faydalara sahip olan psikodrama, çok çeşitli uygulamalara sahip olduğu için aynı zamanda bireyin ihtiyaçlarına ve durumuna göre de uyumlanabilir.

Kaynak

Altınay, D. (2021). Psikodrama Grup Psikoterapisi El Kitabı. Ankara: Nobel Yayıncılık.

Uşaklı, H. (2022). Bireyi tanımada çağdaş bir yaklaşım: Psikodrama ve sosyometri. Journal of Research in Education and Teaching. February, 11 (1), ss. 64-70. 

  

Yazan: Psk. Bahar Kaya

Psikomental Danışmanlık Merkezimizi daha yakından tanımak için sosyal medya hesaplarımızı  ve danışan yorumlarımızı inceleyebilirsiniz.

 Randevu oluşturmak ve bilgi almak isterseniz merkezimizle iletişim kurabilirsiniz.