Mahşerin Dört Atlısı: İlişki Katilleri

 
Her insan doğası gereği farklıdır, biriciktir, tektir; kimsenin diğerleriyle birebir aynı olması beklenemez. Bu farklılıklar nedeniyle karşılıklı ilişkilerde de tartışmalar olağandır. Çiftlerin çatışma yaşaması aslında ilişkinin sağlıklı olabileceğini gösteren bir ipucudur çünkü bu, partnerlerin farklı fikirde olduklarını dile getirebilecek kadar birbirlerine güvendiğini gösterir. Ancak çatışmanın nasıl gerçekleştiği ilişkinin geleceğini etkiler.

Çatışma yaşamak değil, çatışmada sorunlara odaklanmak ilişkiyi çıkmaza sokar. Önemli olan çatışma yaşamak değildir, çiftin bu çatışmayı nasıl yönettiği ve çatışmayla nasıl başa çıkmayı denediğidir. Uzun süredir ilişkiler hakkında araştırmalar yapan John Gottman, ilişkilerin bitmesine sebep olan bu sorun odaklı tartışmalarda gördüğü dört davranışa “Mahşerin Dört Atlısı” demiştir.  
 
Mahşerin Dört Atlısı, Yeni Ahit’te zamanın sonunu betimleyen bir metafordur. Sırasıyla fetih, savaş, açlık ve ölümü temsil ederler. Bu metafor, bir ilişkinin sonunu öngörebilen iletişim tarzlarını tanımlamak için kullanılır. Bu iletişim biçimleri eleştiri, hor görme, savunma ve duvar örmedir. 

Eleştiri

Yazının başında belirttiğim gibi her insan farklıdır ve tartışmalar mutlaka olacaktır. Zaman zaman partneriniz hakkında söylenmeniz, yakınmanız olabilir. Ancak yakınma ve eleştiri aynı şey değildir. Yakınma daha çok tek bir davranışı içerir; eleştiri ise daha geneldir, karakteri ve/veya kişiliği hedef alır. 
 
“Dün gece mutfağı süpürmediğin için çok kızgınım. Bu işi sırayla yapacağımız konusunda anlaştık” demek bir yakınmayken; “Niye bu kadar unutkansın? Sıra sendeyken mutfağı süpürmek zorunda kalmak beni deli ediyor. Hiç umursamıyorsun” demek bir eleştiridir. Gottman’ın Evliliği Sürdürmenin Yedi İlkesi adlı kitabından yararlanarak verdiğim bu örneği okuduğunuzda aradaki farkı görebildiniz mi? 
 
 

Hor Görme

 Eleştirinin olduğu yerde bir süre sonra hor görme de ortaya çıkar. Hor görme, partnerlerden birinin üstünlük konumunda ifadeler kullanması ve diğerini küçümsemesiyle ortaya çıkar. Hor görme biçimleri arasında iğneleme, lakap takma, göz devirme, küçümseme, alay etme ve kara mizah sayılabilir. Hor görme yıkıcıdır. Boşanmanın en büyük sebeplerinden biridir ve kaçınılmalıdır. 
 
“Bulaşık makinesini doldurmayı yine mi unuttun? Ah! İnanılmaz derecede tembelsin.” demek ve ardından göz devirmek bir hor görmedir. Bunu yerine, “Son zamanlarda meşgul olduğunu anlıyorum ama geç saate kadar çalıştığımda bulaşık makinesini doldurmayı lütfen hatırlar mısın? Bu beni memnun eder.” Gibi bir cümle de kurulabilir. 
 
 

Savunma

Saldırının herhangi bir şekline maruz kaldığımızda savunmaya geçmemiz olasıdır. Savunma, kendini koruma demektir. Çoğu insan eleştiri karşısında savunmacı bir tutum sergiler, ancak savunmacı olmak kulağa anlaşılabilir gelse bile aslında sorunu çözmeye yardımcı olmamaktadır. Savunma aslında karşı tarafı suçlamadır. Savunurken aslında şunu söyleriz: “Sorun bende değil, sende.” Bunu yaptığımızda ise uzlaşma ihtimali gittikçe azalacaktır. 
 
“Geç kalmamız benim suçum değil. Her zaman son saniyede giyindiğin için bu senin hatan.” demek bir savunmadır. Bunun yerine, “Geç kalmayı sevmiyorum ama haklısın. Her zaman bu kadar erken çıkmak zorunda değiliz. Biraz daha esnek olabilirim.” denilebilir. 

 

Duvar Örme 

Duvar örme, birinin bir çatışma esnasında tartışmadan tamamen geri çekilmesi ve artık partnerine cevap vermemesidir. Bunu yapan partner genelde kendini boğulmuş veya bunalmış hissettiğinde duvar örer. Duvar ördüğünüzde susar, konuşmayı bırakır ve geri çekilirsiniz.  
 
Bazı partnerler kalp atışlarını artıran, kan dolaşımına stres hormonlarını salan ve hatta bir savaş ya da kaç tepkisini tetikleyebilen çok fazla duygusal baskı altındadırlar. Duvar örme sakinleşmek ve rahatlamak için yapılan bir davranıştır, ancak yine de ilişkiye zarar verir. 
 
Duvar ören partner, “Bak, bunu defalarca yaşadık. Sana hatırlatmaktan yoruldum…” diye başlayan bir konuşmada yanıt vermemek yerine, “Tatlım, böldüğüm için üzgünüm ama bunalmış hissediyorum ve biraz ara vermem gerekiyor. Bana yirmi dakika verir misin, sonra konuşabiliriz?” diyebilir. 
 
 

Mahşerin Dört Atlısının Panzehiri Ne?

 
 Eleştirinin panzehiri, konuşmaya yumuşak bir şekilde başlamak ve suçlamadan şikayetinizi dile getirmektir. Suçlama anlamına gelebilecek “sen” ile başlayan cümlelerden kaçının ve bunun yerine “ben” ifadelesini kullanarak kendinizi ifade edin. İhtiyacınızı olumlu bir şekilde anlatmaya çalışın. 
 
Hor Görmenin panzehiri, saygıdır. Partnerinizle farklılıklarınızı görebiliyor ve onun niyetinin kötü olmadığını biliyorsanız üstünlük taslamazsınız. 
 
Savunmanın panzehiri, sorumluluk almaktır. Verdiğimiz örnekteki partner gibi tartışmadaki kendi payınızın sorumluluğunu alarak çatışmanın tırmanmasını engelleyebilirsiniz. Böylece uzlaşma gerçekleşir. 
 
Duvar Örmenin panzehiri, kendinizi fizyolojik olarak yatıştırmaktır. Tartışmada baskı altında hissettiğinizde bir süre ara vermek iki tarafa da iyi gelecektir. Yapılan bir araştırmada, on beş dakikalık bir tartışmadan sonra çiftlerin sözü kesilmiş ve sorunları hakkında konuşmamaları, sadece yarım saat dergi okumaları istenmiş. Tekrar konuşmaya başladıklarında kalp atışlarının daha düşük olduğu gözlemlenirken, etkileşimlerinin de daha olumlu ve verimli olduğu görülmüş. 
 
 
Hepimiz zaman zaman bizden farklı olan insanların bazı yönlerinden şikayetçi olabilir ve hepimiz bazen şikayet edilen kişi rolünde bulunabiliriz. Bunca farklılıkla bunu yaşamamız çok doğal, ancak bunu yaşarken nasıl davranmayı tercih edersek ilişkilerimizde o davranış üzerinden şekillenecektir. Eğer siz veya partneriniz bu dört atlıdan biri veya birkaçını deneyimliyorsanız ve bu ilişkinize iyi gelmiyorsa bir uzman yardımı almanızı tavsiye ederim. Sevdiğimiz insanlarla sağlıklı ilişki kurmamız dileğiyle. 
 
 

Yazan: Psk. Bahar Kaya

Psikomental Danışmanlık Merkezimizi daha yakından tanımak için sosyal medya hesaplarımızı  ve danışan yorumlarımızı inceleyebilirsiniz.

Randevu oluşturmak ve bilgi almak isterseniz merkezimizle iletişim kurabilirsiniz.