Başarılı Kadın Olmak (Imposter Sendromu), Bazı insanlar başarıdan korkarlar çünkü başarıya giden yol endişe vericidir. Bazıları başarılı oldukları pek çok alan ve/veya konu olmasına ve insanların onların başarılı olduklarına şahit olmalarına rağmen, kendilerini başarısız ve yetersiz görürler. Hatta insanları kandırdıklarını bile düşünürler. Peki neden?
1970’lerde Suzanne Imes ve Pauline Rose Clance, Imposter Sendromu’nu açıklar. Kişinin başarılı biri olmasına rağmen, başarılarının şans olduğuna ve aslında yetersiz olduğuna inandığı bir psikolojik sorundur bu. Toplumun neredeyse yarısında ve genellikle kadınlarda görülen bu sendromda, kişi insanları kandırdığını ve aslında başarılı olmadığını, emekleri ve çalışkanlığı sayesinde başarılı olmasının bir tesadüf olduğunu ve başarısıyla elde ettiği ün, saygı, konum vb. hak etmediğini düşünür.
Peki sizce de bu sendromun genellikle kadınlarda görülmesi, başarılı kadın olmaktan korkmak bir ‘tesadüf’ müdür?
Başarılı Kadın Olmak Neden Korku Yaratıyor?
Erkek çocuklarının düşe kalka büyümesine izin verirken, kız çocuklarını tüm tehlike ve tehditlerden sakınan bir toplumun parçasıyız. Tabii ki istisnalar mevcut fakat kaide yerinde durmakta. O sakındıkları çocukların birer yetişkin olduğunda da güvenlik arayacaklarını ve bu yüzden hayatın farklı alanlarında içsel sorunlar yaşayacaklarını bilselerdi, ebeveynler yine böyle bir yetiştirme tarzı benimser miydi?
Erkek çocuklarının tehditlerle yüzleşerek büyümesi; öz güvenlerinin yüksek olmasını sağlarken, sorunlarla başa çıkma becerileri kazanmalarına ve başarısızlıktan korkmamalarına yardım ediyor. Kız çocuklarına karşı aşırı korumacı davranılması ise, maalesef, onların bu tarz deneyime bağlı ileriye dönük gelişmeler yaşamalarında büyük bir handikap.
‘’Bu sendroma sahip kişiler topluluk önünde konuşmaktan ve soruları cevaplamaktan çekinirler, doğru yanıt verememekten korkarlar. Bu sebeplerle sosyal olarak izole de olabilirler. ‘’
Tehditlerle yüzleşmeyi öğrenmiş bir birey, bir topluluğa hitap ederken hata yapmaktan ve yanlış cevap vermekten ne kadar korkabilir?
‘’Bireyin kendini yanlış bir konumda görmesi ve bundan rahatsızlık duyması, imposter sendromunun başlıca sebebidir. Kişi ait hissetmediği ya da sevemediği bir konumda rahat hissedemez.’’
Ailemizin bize öğrettiği ‘kadın kimliği’ ile büyürüz. Onların bize verdiği kadın kimliğinde kadın, kolay incinebilir, ağır işlere girmeyen, rekabetçi olamayacak kadar hanım hanımcık gibi özellikler mevcuttur ve bu özellikler benimsenir. Ancak, başarılı kadın olmak için öğretilen bu kadın kimliğine ait özellikler yeterli değildir. Gelişen dünyada kadınların çoğunun eş, anne, öğrenci, çalışan kadın gibi farklı rolleri vardır. Kadınlar özellikle çalışan kadın ve öğrenci rollerinde öğrendikleri özelliklerden çok farklı özelliklere -hırslı, rekabetçi, iş bitirici vb.- sahip olmaları gerektiğiyle yüzleştiklerinde bariz bir başarı korkusu ortaya çıkıveriyor.
Erkekler bunu çocukluklarından beri yaptıkları için başarı kasları çoktan gelişmişken, kadınların kaslarının zayıflığını fark etmeleri onlarda kaygıya sebep olur. Hiç geliştirmedikleri bir kası kullanmaları nasıl beklenir? Buna rağmen başarılı pek çok kadın vardır, fakat bazıları başarının onlara ait olduğunu kabullenemez. Çünkü bu başarı, öğrenilmiş ‘kadın kimliği’ ile uyumlu değildir ve kimlik çatışması yaratır. Başarı getirecek bir girişimde bulunmak, başarılı kadın olmak kadınlar için daha zordur. Çünkü olumsuz sonuç beklerler, bu beklenti de başarı korkusu yaratır ve başarı korkusu daha az başarıya yol açar.
Ancak, tam tersi durumlarda mevcuttur. Başarılı bir anne profiline sahip kız çocukları büyüdükleri zaman başarıdan korkmayabilir ve onu kendilerine ait bir şey değilmiş gibi görmeyebilirler. Başarıdan korkmazlar ve başarılarını sahiplebilirler.
Şu açıkça görülüyor ki; aslında her şey toplumun sunduğu kadın kimliği ve ailenin çocuğa yönelik tutumuyla ile ilgili. İmposter sendromuna sahip olup olmamanız önemli değil. Eğer başarı korkunuz varsa öğretilerinizi bir kenara bırakın, özgürce adım atın. Bunu yapmakta zorlanıyorsanız bir uzman desteği alarak farkındalığınızı arttırıp, geçmiş yaşamınızla ve rollerinizle ilişkilendirerek terapide çalışabilirsiniz.
2 Comments
Elif K.
başarılı bir anne ve başarılı bir aile olmak için pozitif bir birey olmak gerekiyor, gayet güzel anlatmışsınız. Ebeveynler ne kadar pozitif ve yetkin olursa çocuklar da o kadar sağlıklı büyüyecektir.
Beril
Bayıldım. Kadınların en başından zorluklarla karşı karşıya gelmelerini, mücadele etmelerini, üstesinden gelmelerini sağlamak çok önemli. Bunu aşılamak da öyle. Mücadeleyi görüp, hayatı kavrayınca daha da güçlenecektir.