İçindekiler

Cinsel Kimlik ve Cinsel Yönelim

Günümüzde LGBTIQA+ bireylerin seslerini duyurmaları giderek kolaylaşmakla beraber bazı kavramlarla karşı karşıya kalan bireylerin kafası karışabilmektedir. Bu nedenle Cinsel kimlik ve yönelimden bahsetmeden önce biyolojik cinsiyet ve toplumsal cinsiyeti de açıklamanın bu yazıyı daha anlaşılır kılacağına inanıyorum.

Biyolojik Cinsiyet (Sex)

Türkçe’de cins anlamına gelen ‘Sex’ kelimesi doğumda atanan cinsiyetimizi belirtmek için kullanılan bir terimdir. Biz genelde cins demek yerine cinsiyet kelimesini kullanıyoruz. Bebeğin genlerinden dolayı oluşan üreme organına bakılarak cinsiyeti belirlenir. 3 farklı atanan cinsiyet vardır: kadın (dişi), erkek ve interseks. İnterseks, basit bir anlatımla, hem kadın hem de erkek cinsiyet özelliklerini taşıyan bireylerin durumunu belirtmek için kullanılan bir terimdir. Bu özellikler bazen doğuştan belli olur, bazen görülmesi mümkün olmaz ve bazen de ergenlikte kendini belli eder.

Toplumsal Cinsiyet (Gender)

Biyolojik cinsiyetten farklı olarak toplumsal cinsiyet, toplumun bireylere yüklediği kültürel ve toplumsal roller ve beklentilerin sonucunda oluşmuştur diyebiliriz. Bireylerin özelliklerini ve davranışlarını tanımlarken erkeksilik (maskulen) ve kadınsılık (feminen) ayrımı yapılabilir ya da ikisinin ortasında bir yerlerde kabul edilen androjen de denilebilir. Toplum, bireyin biyolojik cinsiyetine bakarak ona roller atar ve o rollere uygun davranmasını bekler. Bu roller toplumdan topluma farklı şekilde algılanabilir, kültürden kültüre değişebilirler.

Kız çocuklarına pembe renk kıyafet alınırken, erkek çocuklarına mavi renk alınması; kız çocukları bebeklerle ve mutfak gereçleri gibi oyuncaklarla oynarken, erkek çocuklarının arabalarla oynaması vb. toplumsal cinsiyet rollerinin etkisine örnektir. Erkek pembe giydiğinde ise kadınsı olarak, kız arabayla oynadığında erkeksi olarak etiketlenebilir. Çocuklar çok küçük yaşlarda cinsiyet rollerine göre davranmayı öğrenebilir ve bu durum onların geleceklerini de etkileyebilir. Erken çocuklukta öğrenilen bu roller, meslek seçimlerinde de bireylerin karşısına engel olarak çıkabilmektedir. Örneğin, erkeklerin güç gerektiren mesleklere yönelirken, kadınların daha az güç gerektiren mesleklere yönelmesi veya yönelmesinin beklenmesi gibi.

Cinsel Yönelim

Cinsel yönelim, bireyin hangi cinsiyete karşı romantik ve/veya cinsel çekim duyduğunu ya da bireyin hiçbir cinsiyete çekim duymadığını tanımlamaktadır. Birey karşı cinse ilgi duyduğunda heteroseksüel, aynı cinse ilgi duyduğundahomoseksüel, her iki cinse de ilgi duyduğunda biseksüel ve hiçbir cinse ilgi duymadığında aseksüel olarak tanımlanır. Cinsel yönelim söz konusu olduğunda en bilinen tanımlardan birkaçı bunlar olmasına karşın, kişinin cinsel yönelimini belirten panseksüel, kuir(queer), gri aseksüel, androfilik, jinefilik, poliseksüel gibi başka tanımlar da vardır.

Ne biyolojik cinsiyet ne de toplumsal cinsiyet açısından bireyin nasıl göründüğü onun cinsel yönelimi hakkında bilgi vermez. Feminen bir erkek bir kadına da ilgi duyabilir.

Cinsel Kimlik/Cinsiyet Kimliği

Toplumsal cinsiyet bireyi toplum baskısıyla bir kalıba sığdırmaya çalışırken, bireyi bu zarar veren kavramdan kurtaran bir kavram ortaya çıkmıştır: Cinsel Kimlik. Cinsel Kimlik, bireyin biyolojik ve toplumsal cinsiyetinden bağımsız bir şekilde kendisini nasıl tanımlamak isterse öyle tanımlamasıdır. Birey kendini bir cinsiyetle tanımlayabileceği gibi yeni bir tanım da oluşturabilir, cinsiyetini belirleyecek kişi kendisidir.

Cinsel kimliklere örnek olarak şunlar verilebilir: Kişinin kendisini herhangi bir cinsiyetle tanımlamadığı agender(genderless), farklı zamanlarda kendisini erkek veya kadın olarak tanımlayıp bu cinsiyetler arasında geçiş yapan bigender, biyolojik cinsiyetiyle cinsel kimliği aynı olan cisgender, hem erkek ve kadın özellikleri arasında hem de diğer tüm kimlikler arasında geçiş yapan gender fluid. Bunların dışında; bağımsız/değişken kimlikli, sorgulayan (gender questioning), non-binary, pangender, trans erkek, trans kadın, transgender vb. Cinsel kimliğe örnektir. Değinemediğimiz daha birçok kategori de bulunmaktadır.

Transeksüellik: Cinsel yönelim mi, Cinsel Kimlik mi?

Transeksüellik bir cinsel yönelim değil cinsiyet kimliğidir. Kişinin biyolojik cinsiyetine ait hissetmemesi ve kendisini karşı cinse ait hissetmesini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Her ne kadar transeksüellik ameliyatla cinsiyet değiştirmek olarak bilinse de her transeksüel birey ameliyatla cinsiyet değiştirmemektedir. Biyolojik cinsiyeti ve cinsiyet kimliği uyuşmayan bireylere transgender denmektedir. Transeksüeller ve travestiler, transgender bireylerdir.

Cinsel Yönelim ve Cinsel Kimlik başlığı altındaki tanımlar her geçen gün yeni bilgiler edinilmesiyle güncellenmeye devam ediyor. En basit örnekle, birkaç sene önce LGBT derken şimdi LGBTIQA+ diyoruz. Her geçen gün yeni bir terim ekleniyor ve bu terimler kendi içlerinde bile alt başlıklara ayrılabiliyor. Cinsel çeşitlilik diye bir gerçek vardır. İnsanı, kadın ve erkek kalıplarına indirgemek ancak sosyo-kültürel anlamda gelişmemiş toplumların beklentisidir. Gelişmiş toplumlar bu çeşitliliğe saygı duymaktadır.

Yazan: Psk. Bahar Kaya