Maternal Narsisizm: 6 Tip Narsist Anne
Maternal narsisizm, Boş Ayna adlı kitapta karşıma çıkan bir kavram. Duygusal olarak olgunlaşamayan, kendi ebeveynlerinden yeterli sevgi ve ilgiyi göremeyen, olduğu kişi olarak sevilememiş annelerin kızlarına da sevgi vermemesi, eleştirmesi, onaylamaması gibi davranışlarda bulunmasına maternal narsizm denir. Boş Ayna kitabı, narsist annelerin kızları için iyi bir iyileşme rehberi olabilir. Maternal narsizm de kitabın yazarının araştırması ile tanımladığı altı narsist anne tipini içeriyor ve yazımda bu 6 tip narsist anne için kitaptan örnekler yer alıyor.
1) Gösterişli Dışadönük Anne
Bu tip anneler herkesi eğlendiren, dışarıdaki insanların çok sevdiği annelerdendir. Ancak, dışarıdan görünüşünün aksine ev ortamındaki kişiler tarafından korkutucu bulunur. Dikkat çekerler, çok sevilirler, saygı duyulurlar, eğlencelidirler, esprilidirler, dışarıdaki insanlar onlara bayılır fakat bunların hepsi gösterişten ibarettir. Eğer narsist annenin gösterişinin bir parçası olabiliyorsanız iyidir fakat olamıyorsanız dikkatli olmanız gerekir. Dışarıdaki insanların onu sevmesi, sizin ona bakış açınızda bir değişiklik yaratmaz. Aksine, taktığı bu maske yüzünden gerçek yüzünü göstermediğini düşünerek ondan tiksinirsiniz. Çünkü onun için önemli olan tek şey dışarıdan nasıl göründüğünün, sizin nasıl hissettiğiniz değil. Siz hariç herkese sıcak sempatik hatta hoşgörülü görünebilir. Annenin bu gösteriş merakı çocuğa da yansır. Kendileri bir kap ise çocuklarının bir su olmasını beklerler, yani çocuklarının hayatlarını yönetmek isterler, çocuklarının onların kalıplarına göre şekil almasını beklerler.
- Sherry’nin annesi bunun mükemmel bir örneği. Dikkat çekmek için büyük çaba gösterir. Görünümünü hava kadar sık değiştirir ve büyük etki yaratmak ister. 55 yaşındaki Sherry buruk bir gülümsemeyle ‘’Onu normal saç rengiyle gördüğümü hatırlamıyorum’’ demişti. Annesinin farklı aşamalarını anımsıyor.
‘’60’ların başında Jackie O tipi büyük şapkalar takıyordu. İşler değişince,, güneş gözlükleri ve kısa eteklere geçti. Her zaman stil sahibi ve ilgi odağı oldu. Ben onun alanına girmek istemediğimi hissettim. Kısacık şartları ve altına giydiği külotlu çoraplarının beni utandırdığını hatırlıyorum. Beyaz topuklu çizmeler ve yüksek topuklu ayakkabılar… Durumu daima rüküşlüğün bir adım ötesine taşırdı. Bence bir şekilde özgün olmadığını kendisi de farkındaydı. Mezar taşına şu yazıyı yazdıracağını söylemişti: “Gerçek Betty lütfen kalkar mısın?”
2)Başarı Odaklı Anne
Adından da anlaşılabileceği gibi başarı odaklı anneler başardığınız şeylere odaklanırlar. Onun için siz, siz olduğunuz için değil, başardığınız şeyler kadar varsınızdır. En iyi performansı sergilemenizi, en yüksek notu almanızı, en iyi okulu kazanmanızı, en iyi dereceyle mezun olmanızı, en iyi pozisyonda çalışmanızı, en en en olmanızı isterler. Ve eğer en iyi olamazsanız bu durumdan utanırlar, öfkelenirler ve öfkelerini sizden çıkarabilirler. Bu tip anneler çocuklarına en iyi olması gerektiğini söylerken ve onlara ulaşabilecekleri hedefler koyarken çocuklarına destek olmazlar. Hatta çocuğunun başarıya ulaşmasını engelleyebilirler çünkü çocuğun başarı için harcadığı vakit ve kendisinin çocuğuyla harcayabileceği vakit ters orantılıdır. Bu engellere rağmen çocuk başarılı olduğunda ise anne gurur duyar. Bu tarz davranışlar çocuğun kafasını karıştır. Kendisi ile büyük bir şey başardığı zaman gurur duyulduğunu gördüğünde başarı odaklı bir yaşama doğru sürüklenir, kendine güveni azalır.
- Eleanor’un annesi insanları sadece okul başarılarıyla değerlendirirdi.‘’Birine sorduğu ilk şey üniversiteye gidip gitmediği olurdu. ‘Harvard ve Stanford’lular tanıyabileceğiniz en iyi insanlardır’ derdi. Ayrıca insanların mezuniyet derecesini de bilmek isterdi. Doktora ve üstü onun için idealdi. Ondan aşağısı yeterince iyi olmazdı. Arkadaşların hepsi ya Doktor Falanca’ydı ya da Doktor Falanca’yla evli kişilerdi. Onların nasıl insanlar olduğuna ya da nazik olup olmadıklarına bakmazdı.
3) Psikomatik Anne
Psikosomatik anneler dediğini yaptırmak, kendi üzerinde ilgi toplamak için ve diğer insanları manipüle etmek için hastalık ve ağrılardan söz ederler. Çevresindeki insanların -çocukları da dahil olmak üzere- ne yaşadıkları, nasıl hissettikleri, neye ihtiyaç duydukları onların umurunda değildir. Genelde bu tarz annelerin çocukları onlardan ilgi görebilmek için onların bakımını sağlar. Bakım vermeyen çocuklar ise bir şekilde başarısız olduysa veya duruma isyan ettiyse anne mağdur rolüne girer ve daha fazla hastaymış gibi rol yaparak dikkatleri tekrar üzerine çeker. Böylece bakım veremeyen çocuğu suçlu hissettirir. Hastalık sayesinde kontrolü elinde tutan bu tarz annelerin davranışları çocuklar üzerinde gerçekten de etkili olabilir. Yeterli bakım veremediğini düşünen çocuk kendini suçlu hisseder ve annesine bakamayacak kadar berbat bir evlat olduğunu düşünür. Sonuç olarak, psikosomatik anne için önemli olan tek şey çocuğunun ona bakmasıdır. Bu tip annesi olan bir çocuk ailesindekilerden sıklıkla şunu duyar: Annene söyleme sakın, buna çok üzülür, hastalanır.
- Migren ağrıları gerçekten insanı güçten düşürür ama May’in annesi onları evdeki sorunlardan kaçmak için kullanıyordu ve migreni engellemek için gerekli şekilde kendine bakmıyordu. Mesela genel bir migren tetikleyici olarak stresiyle baş edemiyordu ve birçok şeyin kendisini alt üst etmesine izin veriyordu.‘’Annem hiçbir şeyle baş edemezdi. Derhal başına bir ağrı girerdi ve acile gidip onu birkaç gün boyunca baygın yatıracak bir iğne olması gerekirdi. Böylece sorun her neyse babam ya da ben uğraşırdık. Bu onun kaçışıydı!’’Bu durum May’in ilk gençlik dönemi boyunca sürdü.‘’Bir seferinde biriyle çıktığımı anlatırken başına bir ağrı girdi ve hiçbirimiz neden olduğunu anlamadık. Sanırım bu durumdan hoşlanmamıştı!’’
4) Bağımlı Anne
Herhangi bir şeye bağımlı bir ebeveynlerinin olması çocuklar için zordur. Çünkü bağımlı olan bir ebeveyn her zaman bağımlılığı her şeyin üstünde tutar. Bu tipik bir narsist özelliğidir; sorumlu olduklarını, etrafındaki insanları vb. düşünmeden kendi bağımlılığını bunların önüne geçirir. Bu bağımlılık madde bağımlılığı, alkol bağımlılığı veya ilaç bağımlılığı olabilir, yani anne herhangi bir şeye bağımlılık geliştirebilir. Bağımlılık geliştirilen nesne her şeyin önüne geçer ve bağımlılık, duyguları perdelemenin iyi bir yoludur.
- Hanna çocukluğu boyunca kendi bakımını sağlamak zorunda kalmış.“Annem yıllarca Tylenol’daki koedin ve valium’a bağımlıydı. On yaşıma geldiğimde, yedi kez evlenmişti. Bir sürü farklı adamla hayatımızı geçirdik.”Hanna 14 yaşına geldiğinde annesi kendini öldürmek istedi. Hanna ona yapmaması için yalvardı ve annesine ona ihtiyacı olduğunu, onsuz hayatta kalamayacağını söyledi. Hanna bu hikayeyi anlatırken bir an duraksıyor. Acısı gözle görülüyor.“Yine de yaptı. Kendi isteğiyle yaşamına son verdi. Ben daima kaybettim. Orada olan ama aslında olmayan bir anne, kendini öldüren bir anne…”Annesinin intiharından sonra Hanna bir süre karavan parkında yaşayarak okula gitmeye devam etti. Lisedeki ilk yılına kadar iyi idare etti. Ta ki okula hasta olduğunu söyleyip gitmeyene ve kendisi de madde ve alkol kullanmaya başlayana dek.
5) Gizli Kötü Anne
Bu tip narsist anneler çocuklarına kötü davranır fakat bunu başkalarının bilmesini izin vermez. Dışarıdaki hali ve içerideki hali tamamen farklıdır. Tıpkı gösterişli dışadönük anne gibi dışarıya nazik, sevecen, hoş, sıcak bir profil çizerken içeriye korkutucu görünürler. Bu nedenle çocukta gösterişli dışadönük anneye duyulan tiksinti gibi gizli kötü anneye karşı da tiksinti, öfke, kızgınlık olabilir. Dışarıda iyi içeride kötü olması, tutarsız bir davranış biçimidir ve bu kişinin kendini kötü hissetmesine sebep olabilir. Dışarıda siz onun biricik çocuğu olurken, içeride eleştirdiği bir çöp torbası olabilirsiniz. Dışarıda sizle gurur duyarken, içeride sizi sürekli eleştirir.
- Veronica’nın annesi herkezin içinde tam bir azizeyken, evde öfkeli ve kötüydü.“Her ne hissediyorsa o evrenin merkeziydi ve yaşamın durup ona riayet etmesi beklenirdi. Baş ağrısı varsa ya daa üzgünse, parmak uçlarımıza yürürdük. Onun duyguları her şeye hükmederdi. Benim duygularım küçümsenirdi, en hafif tabirle benim hislerim onunkilerin eline su dökemezdi. Her zaman şöyle derdi: ‘Bir bilsen… Kötü olduğunu sanıyorsun.’ Fakat ne zaman bir yere gitsek, sevecen olurdu ve bu çok sahteydi. Çatışmalarımız evin içinde gerçekleşirdi ve kimse görmezdi.“
6) Duygusal Açıdan Muhtaç Anne
Duygusal açıdan muhtaç olan anneler sürekli duygularını dile getirir ve çocuklarının onlarla ilgilenmesini beklerler. Çocuğun; problemlerini dinlemesini, problemlerini çözmesine yardım etmesini ve bu problemlerin yarattığı streste kendilerini sakinleştirmesini beklerler. Kendi hisleri o kadar çok ön plandadır ki, kendi duygularını o kadar çok belli ederler ki; çocuğun duyguları görünmez bile. Çocuk hislerini paylaşmak istese de anne olayı kendine çevirir ve kendi hislerinden bahsetmeye başlar.
- Ivette’nin annesi nasıl öne çıkacağını biliyordu. Ivette tüm hafta çalıştığı için yorgun olduğunu söylediğinde annesi ‘’Tatlım sen yorgunluk nedir bilmezsin’’ dedi. Ardından annesi kendi gününün ne kadar yorucu olduğundan bahsettiği bir konuşma başlattı. Ivette asla annesinin hikayesine ayak uyduramıyor, bu yüzden de ona bir şey anlatmaktan cayıp dinliyordu. Ivette zamanla kendi duygularından bahsetmekten vazgeçti, çünkü bu onun canını yakıyordu.“Sadece nasıl olduğunu soruyorum ve gerisini bırakıyorum. Bu şekilde daha az öfkelenmiş görünüyor.“
Tüm bu anne tiplerindan bahsederken şu bilgiyi de es geçmemek gerekir: annelerimiz -veya bu yazıyı okuyan kişi bu narsistik özellikleri babasında fark ettiyse babalarımız- doğuştan böyle olmadı. Onlar da çocukluklarında ilgi göremedi, sevgi göremedi. Onlara karşıda empatiyle yaklaşan biri olmadı ve onlar da engellerle karşılaştı. Narsist bir ebeveynle yaşamak ne kadar zor olursa olsun, bu bilgiler iyileşmeye giden yolda narsist ebeveyni anlamaya ve affetmeye yardımcı olabilir. Yaşadığınız acı yok olmasa da ebeveyninizi daha iyi anlayabilirsiniz.
Kaynak: Boş Ayna – Dr. Karyl McBride
Yazan: Psk. Bahar Kaya
Psikomental Danışmanlık Merkezimizi daha yakından tanımak için sosyal medya hesaplarımızı 
ve danışan yorumlarımızı inceleyebilirsiniz.
Randevu oluşturmak ve bilgi almak isterseniz merkezimizle iletişim kurabilirsiniz.
